NOWE CIEPŁO. GOSPODARSTWA BEZ ZIEMI

Najstarsze gospodarcze zabudowania lubawskich wsi pamiętają jeszcze koniec XIX wieku. W tym czasie krajobraz kulturowy regionu zmieniał się pod wpływem wielkiej historii i odgórnych decyzji politycznych. Międzywojenna reforma rolna i uwłaszczenia gospodarzy, próby częściowej kolektywizacji po II wojnie światowej i w końcu wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku – wszystko to zmieniało stosunki własności i wartość użytkową ziemi uprawnej. Tym dwóm aspektom poświęcona została tegoroczna edycja festiwalu Nowe Ciepło w Nowym Mieście Lubawskim.

Punktem zaczepienia dla zaproszonych przez Tytusa Szabelskiego artystów i artystek stało się hasło „gospodarstwa bez ziemi”. Nawiązuje ono wprost do zmiany sposobu gospodarowania ziemią uprawną, z jaką mamy do czynienia w Polsce od kilkunastu lat. Niewielkie gospodarstwa rolne stają się nieopłacalne i ustępują, nomen omen, pola dużym przedsiębiorstwom, zarządzającym setkami hektarów ziemi. W ten sposób w krajobrazie wsi pojawiają się wielkie roślinne monokultury, a w jej tkance społecznej dochodzi do dziejowej zmiany – gospodarze z wielopokoleniową tradycją nagle przestają być rolnikami.

Te przemiany w skali mikro obserwują uczestnicy i uczestniczki festiwalu. Skupiając się na konkretnych miejscach i osobach, próbują zapisać oddolną historię najnowszych przemian. Opowieść o ziemi, która zmieniła swoje przeznaczenie uchwytuje Paweł Starzec, fotografując dawne pola przekształcone na działki letniskowe. Wysiłek znika tam z krajobrazu wiejskiego, zastępowany przez wypoczynek. Jego ślady odnajdują jednak w spracowanych dłoniach gospodarzy Patrycja Wojtas i Szymon Maliborski. Inspirowane pracami Janiny Mierzeckiej zdjęcia wzbogaca materiał ilustrujący historie trzech byłych rolników.

Na przedmiotach skupia się Tomek Kowalczyk, poszukując niepotrzebnych już maszyn rolniczych. Odnajduje je w przydomowych ogródkach, gdzie dzięki inwencji właścicieli stają się kolorowymi rzeźbami, upiększającymi podwórka. Do domów gospodyń wchodzi Katarzyna Wąsowska, rozmawiając z kobietami o ich dawnych obowiązkach związanych z pracą w polu i o tym, jak na ich życie wpłynęły zmiany funkcji i własności ziemi. Historię domknie kołem w swojej pracy Natalia Reszka – od stuletnich marzeń o własnym kawałku ziemi, zakupionym dzięki pieniądzom zarobionym za oceanem, po dzień dzisiejszy, gdy ostatni gospodarz-kawaler wyprzedaje jej resztki, nie widząc już w niej sposobu na życie.

Artyści:
Tomek Kowalczyk
Natalia Reszka
Paweł Starzec
Katarzyna Wąsowska
Patrycja Wojtas i Szymon Maliborski

Kuratorzy: Tytus Szabelski, Marcin Zalewski

Dofinansowano ze środków Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko – Mazurskiego.